چکیده

1- مقدمه از زمان کشف پرتو های یونیزان ، همواره اشعه X برای مقاصد پزشکی مورد استفاده بوده است. با توجه به اثرات احتمالی پرتو و اصل هرچه کمتر موجه شدنی(ALARA)، در نظر گرفتن میزان پرتو و توجه به اصول حفاظت پرتوی در مدالیته های مختلف تصویربرداری پزشکی امری ضروری است (1). استریورادیوگرافی (EOS) روش تصویربرداری جدید با دوز پایین است که بیشتر به منظور مقاصد ارتوپدی و تشخیص ناهنجاریهای استخوانی به کار می رود. EOS برخلاف دستگاه رادیوگرافی که از یک منبع پرتو استفاده می کند، دارای دو منبع ایجاد اشعه X می باشد و تصاویر در سایز واقعی را به صورت دو بعدی و سه بعدی ارایه می دهد (2و3و4). هدف از این مطالعه، اندازه گیری دوز موثر و ریسک سرطان ناشی از اشعه منجر به مرگ (REID) در آزمون های رایج تصویربرداری EOS در بیماران در سنین و جنسیت های مختلف می باشد. 2- روش انجام تحقیق 555 بیمار که بین سالهای 2019 تا 2020 تحت آزمون های رایج تصویربرداری EOS بوده اند، در این مطالعه وارد شدند. دوز مؤثر و ریسک سرطان ناشی از اشعه منجر به مرگ (REID) به روش شبیه سازی مونت کارلو بر روی فانتوم انسانی و به کمک نرم افزار PCXMC مورد محاسبه قرار گرفت. برای این هدف پارامترهای تابش (kVp، mA، فاصله منبع تا پوست بدن، اندازه میدان تابشی، ولتاژ تیوب و فیلتراسیون) و مشخصات بیماران (جنسیت، قد، وزن) برای سه تکنیک رایج تصویر برداری در EOS (پایین تنه، تمام بدن، ستون فقرات) وارد نرم افزار PCXMC شد(5). محاسبات برای سنین مختلف (0 تا10، 10 تا 15و بالاتر از 15 سال) بصورت جداگانه مورد تحلیل قرار گفت. شرایط تابش برای سنین زیر 15 سال، mA 250-200،kV 83-80 و سرعت 2 ( تنظیم دوز پایین) و برای سنین بالای 15 سال mA320-250،kV 105-92 و سرعت 4 (تنظیم سرعت پایین) در نظر گرفته شد. 2-1- نتایج و بحث در جدول 1، متوسط دوز موثر در زنان و مردان در سنین مختلف که تحت آزمون های رایج تصویربرداری EOS بوده اند نشان داده شده است. همانطور که مشاهده می شود، تفاوت مقدار دوز موثر در زنان و مردان قابل توجه نمی باشد و مقایسه آماری نیز تفاوت معنی داری نشان نداد(05/0P˃). این موضوع می تواند به دلیل پارامترهای پرتوهی و فیلدهای تابشی تقریبا مشابه باشد. بیشترین مقدار دوز موثر در تکنیک کل بدن و در مردان بالای 15 سال بدست آمده است (mSv 19/0). همچنین کمتر بودن مقدار دوز موثر در سنین پایین تر، می تواند به دلیل استفاده از شرایط پرتودهی کمتری از جمله تنظیمات سرعت بالاتر (با دوز پایین) و همچنین میلی آمپر و کیلوولتاژ پایین تر به دلیل حساس تر بودن کودکان نسبت به اشعه باشد. شکل 1 نتایج متوسط ریسک سرطان در بین زنان و مردان را نشان می دهد. بر اساس این نتایج، تفاوت آماری معنی داری بین ریسک سرطان زنان و مردان وجود دارد (0002/0P=). با توجه به گزارشات BEIR VII نیز ریسک سرطان قابل انتساب به زندگی(LAR) در زنان بالاتر از مردان می باشد(6). مقادیر ریسک سرطان درسنین مختلف زنان و مردان در جدول 2، آمده است. برای مثال میانگین ریسک سرطان برای مردان در سنین 0 تا 15 سال در تکنیک ستون فقرات، 8/7 (در میلیون نفر) می باشد. متناظر این مقدار ریسک سرطان در زنان، 4/14 (در میلیون نفر) گزارش شده است که 1.8 برابر، بیشتر از مردان می باشد.بنابراین بهینه سازی شرایط پرتودهی به منظور حفاظت بیشتر از زنان امری ضروری است. به طور کلی دوز مژثر میانگین و REID بیماران بدون توجه به تکنیک، جنسیت و سن، به ترتیب برابر با mSv13/0 و 84/8 در ملیون بدست آمد اما بیشینه موارد فوق برای تکنیک کل بدن و به ترتیب mSv 17/0 و 2/15 در ملیون حاصل شد. هرچند مقادیر بدست آمده دوز موثر و REID در EOS نسبت به سایر مدالیته های تصویربرداری مانند رادیوگرافی و سی تی اسکن، کمتر می باشد(7)، با این وجود با توجه به اثرات احتمالی پرتوهای یونیزان و اصل تعدیل در حفاظت پرتوی، توجه به روش های مختلف کاهش پرتوگیری از جمله استفاده از شرایط بهینه تابش در تصویربرداری EOS ضرروری می باشد. مراجع [1] HR.Khong, V.Donoghue. ICRP publication 121: radiological protection in pediatric diagnostic and interventional radiology. Ann. ICRP. 42(2013): 1-63. [2] DA.Pierce, DL.Preston. Radiation-related cancer risks at low doses among atomic bomb survivors. Radiat. Res. 154(2000):178-86. [3] MM.Doody, MJE.Lonstein. Breast cancer mortality after diagnostic radiography. Spine. 25(2000):52-63. [4] J.Dubousset, G.Charpak. EOS: A new imaging system with low dose radiation in standing position for spine and bone & joint disorders. J. Musculoskeletal Res. 13(2010):1-12. [5] M. Tapiovaara, T. Siiskonen. PCXMC: A Monte Carlo program for calculating patient doses in medical x ray examinations, 2nd edn. (2008). [6] National research council BEIR committee, Health risks from exposure to low levels of ionizing radiation: BEIR VII Phase 2, The National Academies Press, Washington, DC (2006). [7] F.Alrehily, P.Hogg. Scoliosis imaging: An analysis of radiation risk in the CT scan projection radiograph and a comparison with projection radiography and EOS, Radiography. 25(2019): 68-74.

کليدواژه ها

استریورادیوگرافی(EOS)، دوز موثر، REID، PCXMC

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
مهدی قربانی , 1400 , اندازه گیری دوز موثر و ریسک سرطان ناشی از اشعه منجر به مرگ (REID) در آزمون های رایج استریورادیوگرافی (EOS) با در نظر گرفتن سن و جنسیت , ششمین کنفرانس(مجازی) سنجش و ایمنی پرتوهای یونساز و غیر یونساز